Η τολμηρή απόφαση του Ελ Σαλβαδόρ να υιοθετήσει το bitcoin ως νόμιμο χρήμα προκάλεσε σωρεία επικρίσεων ακόμα και πριν την ανακοίνωση του Προέδρου της χώρας, Nayib Bukele, τον Νοέμβρη για τη σχεδιαζόμενη κατασκευή μιας πόλης bitcoin που θα χρησιμοποιεί ηφαιστιακή ενέργεια.
Ο Bukele υποστηρίζει ότι η υιοθέτηση του bitcoin έχει ως στόχο την τόνωση της ανάπτυξης και τη μείωση των προμηθειών που χρεώνονται στα εμβάσματα που στέλνουν στη χώρα οι κάτοικοι του εξωτερικού με καταγωγή από το Ελ Σαλβαδόρ, και οι οποίες αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα τέταρτο (22%) του ΑΕΠ του Ελ Σαλβαδόρ. Ο Bukele λέει ότι η υιοθέτηση του bitcoin θα μπορούσε να μειώσει τις προμήθειες αυτές εξοικονομώντας 400 εκατ. δολάρια το χρόνο γεγονός στο οποίο και η κορυφαία λογιστική εταιρεία PriceWaterhouseCoopers φαίνεται να συμφωνεί, εκτιμώντας ότι η υιοθέτηση του ψηφιακού νομίσματος από μια κεντρική τράπεζα θα μπορούσε να μειώσει το κόστος των εμβασμάτων στο μισό.
Ωστόσο, οι συμβατικοί χρηματοπιστωτικοί θεσμοί και ιδρύματα έχουν αντιμετωπίσει την κίνηση της χώρας αρνητικά. Η Παγκόσμια Τράπεζα εξέφρασε ανησυχίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την υιοθέτηση του bitcoin (λόγω της ενεργοβόρας εξόρυξής του), ενώ το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) υποστήριξε ότι η υιοθέτηση του bitcoin από το Ελ Σαλβαδόρ θα μπορούσε να προκαλέσει οικονομική αστάθεια και να δυσκολέψει τις προσπάθειες για την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος. Τον Νοέμβριο, το ΔΝΤ προέτρεψε το Ελ Σαλβαδόρ να σταματήσει να χρησιμοποιεί το bitcoin ως νόμιμο χρήμα.
Με δεδομένο ότι κάθε απόκλιση από το status quo ενέχει ένα ποσοστό κινδύνου οι παραπάνω ανησυχίες δεν μπορούν να αγνοηθούν. Ωστόσο, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο κίνδυνος φαίνεται να είναι ελάχιστος. Εξάλλου, το bitcoin δεν υιοθετήθηκε ως το μοναδικό νόμισματο του Ελ Σαλβαδόρ αφού το αμερικανικό δολάριο παραμένει το βασικό νόμισμα της χώρας.
Επιπλέον, ήδη καταγράφονται θετικά αποτελέσματα. Τον Ιούνιο, όταν ο Bukele ανακοίνωσε τη σχεδιαζόμενη υιοθέτηση του bitcoin, οι αναλυτές προέβλεπαν ότι η φετινή αύξηση του ΑΕΠ στη χώρα θα έφτανε το 6%. Πλέον οι εκτιμήσεις αυτές έχουν αναθεωρηθεί θετικά και μάλιστα σε σημαντικό βαθμό, καθώς ακόμα και το ΔΝΤ προβλέπει ότι η ανάπτυξη στη χώρα φέτος θα φτάσει το 10%.
Όσον αφορά το ξέπλυμα χρήματος, η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες γίνεται κατά κύριο λόγο (και με μεγάλη διαφορά) μέσω του συμβατικού χρηματοπιστωτικού συστήματος και όχι μέσω του blockchain, το οποίο διατηρεί δημόσιο αρχείο για κάθε συναλλαγή. Καθώς οι Αρχές έχουν θέσει στο μικροσκόπιο τις συναλλαγές σε κρυπτονομίσματα και με την ανάπτυξη ειδικών εταιρειών - παρόχων υπηρεσιών ανάλυσης και εντοπισμού όπως η Ciphertrace και η Elliptic, το bitcoin εξελίσσεται στο χειρότερο μέσο που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει κάποιος για ξέπλυμα χρήματος. Για αυτό ακριβώς το λόγο εξάλλου το Αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης μπόρεσε να εντοπίσει και να ανακτήσει τα περισσότερα από τα λύτρα που καταβλήθηκαν στους χάκερ του Colonial Pipeline.
Γιατί ποιο λόγο λοιπόν θεσμοί και αξιωματούχοι είναι αρνητικοί στην απόφαση του Ελ Σαλβαδόρ; Ο πραγματικός λόγος ενδεχομένως να είναι γεωπολιτικός. Η υιοθέτηση του bitcoin και της κρυπτογράφησης θα μπορούσε να βοηθήσει το Ελ Σαλβαδόρ να περιορίσει τη νομισματική ισχύ των ΗΠΑ και να ανακτήσει την οικονομική του κυριαρχία.
Το 2001, το Ελ Σαλβαδόρ εγκατέλειψε το εθνικό του νόμισμα -το colón- και υιοθέτησε το δολάριο των ΗΠΑ. Με την απόφαση αυτή η χώρα απέφυγε τον θηριώδη πληθωρισμό που έχει πλήξει πολλά κράτη της Λατινικής Αμερικής, αλλά ταυτόχρονα έχασε την νομισματική του ανεξαρτησία. Το Ελ Σαλβαδόρ βρέθηκε στο έλεος των αποφάσεων της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), γεγονός που διαβρώνει και την πολιτική ανεξαρτησία της χώρας.
Εξίσου σημαντικό, αλλά λιγότερο γνωστό είναι ότι οι τράπεζες του Σαλβαδόρ θα πρέπει να μπορούν να συναλλάσσονται με τις αμερικανικές τράπεζες, οι οποίες υπόκεινται στο υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ. Το Αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών θα μπορούσε άμεσα και χωρίς προειδοποίηση να επιβάλει κυρώσεις και να αποκόψει τις τράπεζες του Σαλβαδόρ από το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ.
Στην πραγματικότητα, αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν συχνά οι κυρώσεις που επιβάλλουν οι ΗΠΑ: απαγορεύοντας στις αμερικανικές τράπεζες και τους άλλους θεσμούς να συναλλάσσονται με τις οντότητες που περιλαμβάνονται στη μαύρη λίστα. Πρόκειται για μία από τις βασικές πηγές της αμερικανικής ισχύος, που δίνει τη δυνατότητα στην Ουάσιγκτον να διαμορφώνει το ρυθμιστικό πλαίσιο ενάντια στο ξέπλυμα χρήματος, τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και άλλες παράνομες οικονομικές πρακτικές.
Επιπλέον, δίνει στην Ουάσιγκτον τον γεωπολιτικό έλεγχο, δεδομένου ότι η Fed μπορεί να πιέσει τις χώρες για να συνεργαστούν με τις αμερικανικές επιχειρήσεις ή για να περιθωριοποιήσουν πολιτικές προσωπικότητες που δεν ευθυγραμμίζονται με τα συμφέροντα της Αμερικής. Πρόκειται για έναν πανίσχυρο μοχλό άσκησης επιρροής.
Για παράδειγμα οι ΗΠΑ έχουν χρησιμοποιήσει τις κυρώσεις για να επιβάλλουν εμπάργκο στην Κούβα από το 1962, γεγονός που έχει κοστίσει στην κουβανική οικονομία περίπου 130 δισ. δολάρια. Πιο πρόσφατα, οι κυρώσεις κατά της Βενεζουέλας υπονόμευσαν την οικονομία της χώρας, καθώς απαγόρευσαν στον ανεπτυγμένο κόσμο να αγοράσει το πετρέλαιο της. Και στις δύο χώρες έχουν υπάρξει καταπιεστικά καθεστώτα με αποτέλεσμα οι κυρώσεις αυτές να θεωρηθούν δίκαιες από αρκετούς.
Προφανώς όχι από τους ηγέτες των χωρών αυτών είδαν την εξουσία τους να εξαφανίζεται. Φυσικά, οι ΗΠΑ έχουν παρελθόν αμφισβητούμενων πολιτικών σχέσεων στην περιοχή: από τον Περόν της Αργεντινής μέχρι τον Πινοσέτ της Χιλής, οι Λατινοαμερικανοί δεν χρειάζεται να ψάξουν πολύ για να βρουν λόγους που να δικαιολογούν την εχθρότητά τους προς τις ΗΠΑ.
Με αυτά τα δεδομένα, η υιοθέτηση του bitcoin από τον Bukele μπορεί να είναι περισσότερο μια προσπάθεια επαναβεβαίωσης της εθνικής κυριαρχίας μέσω της ενίσχυσης της οικονομικής ανεξαρτησία της χώρας και λιγότερο μια προσπάθεια οικονομικής ανάπτυξης. Εάν το bitcoin γίνει ευρέως αποδεκτό στη χώρα, οι κάτοικοι του Ελ Σαλβαδόρ θα μπορούν να συναλλάσσονται και να μεταφέρουν χρήματα διεθνώς ακόμη και εάν οι ΗΠΑ επιβάλλουν κυρώσεις στις οικονομικές οντότητες του Σαλβαδόρ ή αποκλείσουν τις τράπεζες της χώρας από το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Μόνο ο Bukele γνωρίζει τα πραγματικά του κίνητρα. Μπορεί να σχεδιάζει να αποκόψει τη χώρα του από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, ώστε η κυβέρνησή του να καταπιέζει τον λαό του Σαλβαδόρ χωρίς τον κίνδυνο αντιποίνων. Υπάρχουν σημάδια που θα μορούσαν να υποστηρίξουν μια τέτοια υπόθεση. Για παράδειγμα, οι λεπτομέρειες της πολιτικής του Ελ Σαλβαδόρ για το bitcoin θεωρούνται κρατικά μυστικά. Και ο Bukele έχει διαβαθμίσει όλες τις πληροφορίες σχετικά με το πορτοφόλι Chivo, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από τους φορολογούμενους αλλά εποπτεύεται από μια ψευδώνυμη ιδιωτική επιχείρηση.
Ακόμα κι έτσι όμως, το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι το κατά πόσο η απόφαση του Ελ Σαλβαδόρ να υιοθετήσει το bitcoin έχει αγαθά κίνητρα ή είναι ύποπτη, αλλά το εάν μια χώρα αποδέχεται τα κρυπτονομίσματα ως εναλλακτική λύση στους χρηματοοικονομικούς περιορισμούς που έχουν επιβάλει τα ισχυρότερα κράτη στα πιο αδύναμα.
Εάν το Ελ Σαλβαδόρ με την υιοθέτηση του bitcoin αποκτήσει οικονομική ανεξαρτησία, τότε πιθανότατα θα ακολουθήσουν και άλλες χώρες το παράδειγμά του, πράγμα που θα σήμαινε ότι τα κέντρα εξουσίας του σημερινού παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος έχουν πολύ σοβαρούς λόγους για να φοβούνται την επερχόμενη επανάσταση των κρυπτονομισμάτων.